به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، در رزمایش پیامبر اعظم (ص) 7 که اخیراً با موفقیت توسط سپاه پاسداران برگزار شد علاوه بر آزمایشات موشکی گسترده و سنگین، پهپادهای شناسایی و هواپیماهای تهاجمی بی سرنشین و سرنشین دار نیز مورد استفاده قرار گرفت. البته بنا به سیاست رسانه ای رزمایش های کشورمان که موضوع "راهبرد تبلیغاتی" با "راهبرد عملیاتی" تفاوت هایی دارد، تصاویر محدود و البته حاوی "کدهای خاص" منتشر شد که همین تصاویر گویای وجود انواع جدید و ناشناخته ای از پهپادها در کنار نمونه های سابق در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بود.

در این گزارش به بررسی این تصاویر و آنچه از ظاهر این پهپادها قابل دریافت است پرداخته ایم. همه این نمونه ها دارای مأموریت شناسایی هستند ولی ظاهراً از نظر ابعاد و اندازه در رده های متفاوتی قرار می گیرند. با توجه به سابقه بیش از دو دهه ای کشورمان در بکارگیری مواد مرکب غیر فلزی در صنایع هوایی، به احتمال قریب به یقین تمام این پهپادها بدنه ای از جنس مواد مرکب داشته که ضمن سبکتر شدن بدنه، کاهش بازتاب راداری و افزایش دوام کلی پهپاد را به دنبال دارد. لازم به ذکر است که نسل های قبلی پهپادهای ایرانی به انواع دوربین های اپتیکی و حرارتی با قابلیت ارسال بی درنگ اطلاعات به زمین مجهز بودند و طبیعی است که نمونه های زیر نیز این توانایی را داشته باشند.

پهپادی که در تصویر 1 دیده می شود در رزمایش های قبلی دیده شده بود. هرچند شباهت هایی بین این نمونه با پهپادهای مهاجر وجود دارد اما پهپاد «سیکر» ساخت آفریقای جنوبی و پهپاد «عقاب» ساخت پاکستان نمونه هایی با مشابهت بسیار بالا با این نمونه بومی هستند. طرح دم H شکل که در این پهپاد استفاده شده از الگوهای مرسوم در بسیاری از پهپادهای دنیا از گذشته تاکنون بوده است. این پهپاد از یک موتور ملخی استفاده می کند و بال آن در بالای بدنه نصب شده است.

 

پهپاد فوق از ارابه فرود چرخدار ثابت(غیر جمع شونده) استفاده کرده و محفظه مدور دوربین با قابلیت چرخش در دو سمت(دو درجه آزادی) زیر بدنه آن قابل مشاهده است. در واقع دوربین در این محفظه ضمن پایدار شدن و حذف اثرات لرزش می تواند به صورت 360 درجه به اطراف چرخیده و تا زوایای زیادی نیز در جهت عمودی(بالا-پائین) دوران داشته باشد. همچنین می تواند با قفل کردن روی یک نقطه برخی اثرات دوران خود هواپیما را نیز حذف کرده و همچنان به هدف نگاه کند.

طول بدنه در مقایسه با دهانه بال، کم بوده و بال ها نزدیک به انتهای آن نصب شده اند. در تصویر1 با توجه به قرار گرفتن نفر در کنار این پهپاد می توان ابعاد آن را شامل طول کلی بیش از 4 متر و دهانه بال در حدود 6 متر تخمین زد. در اینصورت باید گفت این پهپاد از مهاجر4 نیز بزرگتر بوده و با توجه به بومی بودن دانش طراحی پهپاد در کشور، این افزیش ابعاد خصوصاً افزایش مساحت بال که به افزایش نیروی برآ(لیفت) تولیدی می انجامد در جهت بهبود قابلیت ها در زمان خود بوده است.

از اینرو می توان انتظار داشت کمیت مهم مداومت پروازی این نوع پهپاد بیش از مهاجر4 یعنی بیشتر از 5 تا 7 ساعت باشد. بعلاوه فرم بدنه در ناحیه دماغه، محل اتصال بال به بدنه، نزدیک بودن شکل بال، به طرح بال بیضوی نشان دهنده حرکت های رو به جلو در طراحی پهپاد است. این پهپاد احتمالاً‌جرمی در حدود نمونه مهاجر4 یعنی 175 کیلوگرم دارد.

گفتنی است نمونه های اول سیکر آفریقای جنوبی که 4.5 متر طول و 7 متر دهانه بال دارد مداوت 9 تا 10 ساعت داشته و در نمونه سیکر400 مدوامتی بالغ بر 16 ساعت، سقف پرواز 5400 متر، توانایی حمل محموله ای تا 100 کیلوگرم و بردی تا 700 کیلومتر حاصل شده است که ساخت این پهپاد در کشور، نشان دهنده رصد دقیق هواگردهای بدون سرنشین جهان توسط متخصصان کشورمان و استفاده از الگوهای مناسب جهانی در داخل کشور است.

با نگاهی به پهپادهای مطرح دنیا، شباهت هایی بین نمونه موجود در تصویر2 و پهپاد اسکن ایگل آمریکایی دیده می شود که شاخصه های آن، طرح بدنه کوتاه، بال باریک با زوایه به عقب برگشتگی که در پهپادهای سرعت پایین، معمول نیست و دوربین در جلوی بدنه و زیر دماغه است. البته در پهپاد ایرانی از یک دم به شکل عدد هشت فارسی استفاده شده که در اسکن ایگل دیده نمی شود. این طرح دم نیز در بسیاری از پهپادهای دنیا به عنوان یک طرح شناخته شده استفاده می شود که سبکی سازه و ترکیب قابلیت های سکان(پایدار کننده) عمودی و افقی از ویژگی های آن است.
 

تصویر3

وجود این نوع دم، ضمن کاهش بازتاب راداری، پایداری بیشتری برای این هواپیما بوجود می آورد هر چند که افزایش وزن را به دنبال دارد. اینطور که در تصویر3 دیده می شد موتور ملخی این پهپاد نیز در انتهای بدنه و بال در بالای آن قرار گرفته است. نوع ارابه فرود این پهپاد، از این تصاویر به طور دقیق قابل تشخیص نیست اما قطعاً از نوع چرخدار یا سورتمه ای نیست. از اینرو می توان حدس زد در مرحله بلند شدن حتماً این پهپاد پرتاب شده و مأموریت خود را آغاز می کند که از این نظر مشابه نمونه آمریکایی خواهد بود.

همچنین خبری از بالچه های نوک بال که در اسکن ایگل استفاده شده در این نمونه ایرانی نیست که با توجه به وجود دم حذف این بالچه ها امری منطقی به نظر می رسد.

هر چند از این تصاویر نمی توان برای تخمین ابعاد این پهپاد و مقایسه مشخصات آن با اسکن ایگل استفاده کرد اما جالب است بدانیم پهپاد آمریکایی ساخت بوئینگ با حدود 18 کیلوگرم جرم، دهانه بال حدوداً سه متر و سرعت متوسط حدود 110 کیلومتر بر ساعت و سقف پرواز 5هزار متر به مداوت پروازی بیش از 15 ساعت دارد البته مدلی از آن به مداوت بیش از 20 ساعت نیز دست یافته است که برای پهپادی در این ابعاد، عدد بسیار بالایی محسوب می شود.

یکی از محل های کاربرد این پهپاد، شناورهای دریایی است که عملاً منجر به ایجاد یک سکوی کسب اطلاعات هوایی شده است. این امر برای کشتی ها که به دلیل انحنای کره زمین با بهترین رادارهای خود نیز نمی توانند بیش از حدود 30 کیلومتر از سطح دریا را رصد کنند اهمیتی دو چندان پیدا کرده است.

اگر این پهپاد ایرانی در ابعاد و اندازه های اسکن ایگل آمریکایی باشد، می توان انتظار داشت مداومت پروازی آن نیز در صورت استفاده از موتور مناسب بسیار بالاتر از پهپادهای قبلی یعنی انواع مهاجر باشد. در اینصورت در مقایسه با جرم 175 کیلوگرمی مهاجر4 و 18 کیلوگرمی اسکن ایگل، شاهد کاهش جرم به حدود یک دهم در کنار افزایش مداومت پروازی هستیم.

با توجه به اینکه چندی پیش برخی رسانه های معتبر انگلیسی زبان چاپ کشورمان خبر داده بودند که ایران قصد به نمایش گذاشتن هواپییمای جاسوسی امریکا در آینده نزدیک را دارد و 4 هواپیمای بدون سرنشین اسرائیلی و 3 هواپیمای آمریکا جز این اقلام هستند، به نظر می رسد متخصصان نیروهای مسلح کشورمان در این مدت موفق شده اند با اشراف بر نحوه طراحی و مهندسی مواد این پهپادها، آنقدر از این نوع هواگردهای بدون سرنشین تولید کنند که امکان استفاده از آنها در شرایط عملیاتی و رزمایش های سنگین نظامی فراهم شود؛ موضوعی که با توجه به انتشار چند لحظه ای تصاویر این پهپادها در رزمایش سپاه، منطق عملیاتی این استراتژی را تایید می کند.

طراحی این نمونه موجود در تصویر4 اگر منحصر به فرد باشد، ترکیبی از چند طرح موفق دنیا است. در واقع نمونه ای مشابه آن یافت نشد. یک بال تقریباً مستطیلی در نیمه عقبی بدنه با زائده ای در نوک بال که به کاهش نیروی مقاوم القایی کمک می کند، دم V شکل و برخورداری از ارابه فرود چرخ دارد از ویژگی های ظاهری این پهپاد است. این طرح دم سبب کاهش قابل توجه بازتاب راداری می شود.
 
نیروی مقاوم القایی ناشی از تمایل جریان پرفشار زیربال برای حرکت به سمت سطح رویی در نوک بال است که باعث کاهش نیروی برآی مؤثر شده و با قرار دادن یک زائده یا بالچه در نوک بال، حرکت این جریان با مانع روبرو شده و در نتیجه نیروی برآ افزایش یافته، مصرف سوخت کاهش و در نهایت مداوت پروازی بهبود می یابد.

البته هر چه دهانه بال بیشتر باشد، این نیروی مقاوم القایی خود به خود کمتر می شود از اینرو در پهپادهایی با دهانه بال زیاد برای پرهیز از پیچیدگی طرح و کاهش هزینه و زمان ساخت از قرار دادن این زائده یا بالچه صرف نظر می شود.

طرح به کار رفته در دماغه آن در پهپادهای سرعت پائین، کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. موتور این پهپاد در انتهای بدنه قرار گرفته و از نوع ملخی است. یک محفظه دوربین با دو درجه آزادی حرکت در عرض و بلندا در زیر بدنه و پشت ارابه فرود جلویی مشاهده می شود.

تصویر5 نشان دهنده نمونه ای از این پهپاد است که به جای ارابه فرود چرخدار از ارابه فرود سورتمه ای استفاده می کند.

وجود ناپیوستگی در محل اتصال بال به بدنه نسبتاً حجیم این پرنده بی سرنشین می تواند به دلیل جدا شونده بودن بال برای حمل و نقل ساده تر باشد.


با توجه به قرار گیری موتور این پهپاد در پشت سکان عمودی V شکل آن و در انتهایی ترین بخش بدنه می توان گفت پیکربندی آن به طرح «پریدیتور-بی» آمریکایی، «تیها»ی ترکیه و «وونگ لانگ» چینی شباهت دارد خصوصاً طرح تفاوت انحنای بدنه این پهپاد در زیر و بالای آن که به ایجاد یک مرز مشخص در طول بدنه منجر شده نیز به پریدیتور شباهت دارد.

در مجموع می توان گفت طراحی این پهپاد ضمن نگاهی به نمونه های موجود در دنیا از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار بوده و پیچیدگی های ظاهری آن مثال بسیار خوبی از رشد توانمندی های متخصصان کشورمان در زمینه طراحی آیرودینامیکی بدنه و ساخت و به تولید رساندن چنین طرح هایی است.


به گزارش مشرق، جالب ترین طرح در بین این پهپادهای جدید، همین نمونه موجود در تصویر6 است زیرا شباهت بسیار زیادی به یک نوع پهپاد خارجی داشته که سازنده اش در ردیف دشمنان درجه یک این کشور قرار دارد. در واقع اصلی ترین تفاوت این نمونه و پهپاد هرمس450 ساخت رژیم صهیونیستی، در فرم اتصال بال به بدنه است که در نمونه خارجی سطح بال با یک دیواره کوتاه به بدنه متصل شده و سطح بالایی از پایداری پاندولی را برای آن ایجاد می کند اما در این پهپاد از اتصال ساده بال به بدنه استفاده شده است.

این پهپاد از ارابه فرود چرخدار ثابت استفاده می کند که به دلیل طول زیاد بدنه و قرار گیری آن در میانه این طول از ارتفاع زیادی برخوردار شده است. دم این نمونه نیز V شکل بوده و موتور بعد از آن در انتهایی ترین بخش بدنه جای گرفته و با در نظر گرفتن بال مستطیلی این پهپاد، شباهت ساختاری با نمونه کوچک منحصر به فرد دارد. بدنه این پهپاد دارای فرم ساده استوانه ای با دماغه منحنی بوده و محل قرار گیری محموله تصویربرداری آن زیر بدنه و بین ارابه فرود جلو و عقب است.


از دیگر تفاوت های پهپاد خارجی مشابه این نمونه ایرانی می توان به زائده هایی در نوک بال، پایه متفاوت ارابه فرود عقب و جلو و همچنین بالواره هایی زیر بدنه در محل نصب موتور و ورودی هوای متفاوت اشاره کرد. این نمون خارجی 6.1 متر طول، 10.5 متر دهانه بال، 450 کیلوگرم جرم، 200 کیلومتر برد و 20 ساعت مداومت پروازی داشته و به بیشترین سرعت 176 و سرعت پیمایشی 130 کیلومتر بر ساعت دست می یابد. البته نمی توان در مورد مشابهت مشخصات عملکردی نمونه ایرانی با نمونه خارجی اظهار نظر قطعی کرد.

ساخت این پهپادها با وجود انواع گسترده و متنوع از پهپادهای داخلی که پیشتر به معرفی آنها پرداخته بودیم، نشان از رشد صنعت پهپادی کشور و ورود به فضای طرح های جدید و بدون مشابه در عین مشابه سازی برخی از طرح های مطرح خارجی دارد. خصوصاً انتشار تصاویر چند نمونه جدید به صورت یکجا نشان از تمایل مسئولان این امر به تأکید روی این پهپادهای جدید بوده است.

مشابهت برخی از این نمونه های جدید با نمونه های مطرح از دستاوردهای صنعت پهپاد آمریکا نشانه بلوغ توان مهندسی معکوس و بهره برداری از فناوری های تراز اول خارجی در ایران است در حالی که از اعمال تغییرات در همین طرح ها متناسب با شرایط بومی خودداری نشده که بیانگر تسلط متخصصان کشورمان در علوم مرتبط با طراحی و ساخت پهپادها در ابعاد و رده های وزنی مختلف است.

هر چند تا زمان اعلام مشخصات این پرنده های بدون سرنشین از روی تصاویر منتشر شده نمی توان تخمین های دقیق راجع به محدوده های عملکردی آنها داشت اما مشخصات نمونه های خارجی مشابه این نتیجه را حاصل می کند که برخی از این پهپادها دارای مداومت پروازی بسیار بالاتر از نمونه های قبلی هستند، مطلبی که قبلاً توسط  سردار سلامی جانشین فرمانده کل سپاه تصریح شده بود.

اهمیت مداوت پروازی بالا در این است که با تعداد کمتری پهپاد می توان مدت بیشتری صحنه عملیات را پوشش داد. با افزایش زمان تحت نظارت بودن منطقه عملیات، آگاهی فرماندهان از تغییرات وضعیت نیروهای خودی و دشمن بهبود یافته و سرعت و صحت تصمیم گیری ها نیز ارتقاء می یابد.

بعلاوه در صورت بهبود برد ارسال داده ها از پهپاد به ایستگاه های سطحی شامل زمینی و دریایی به کمک فناوری های مختلف، پهپادهایی با مداوت پروازی بالا می توانند به بردهای زیادی نیز دست یافته که خود مزیت بسیار مهمی برای کشورمان در زیر نظر گرفتن و کسب اطلاعات از عمق جبهه دشمن و افزایش حریم هشدار زودهنگام از تغییرات نیروهای دشمن بر مبنای تصاویر دریافتی چه برای نیروهای زمینی و چه شناورهای دریایی خواهد بود.

اگرچه برداشت مربوط به مهندسی معکوس پهپادهای امریکایی و اسرائیلی صرفا یک گمانه زنی رسانه ای بر مبنای شواهد و قرائن فوق است، اما به نظر می رسد با توجه به روابط نزدیک و گرم نیروهای مسلح کشورمان با حزب الله لبنان و مردم کشورهای همسایه، در اختیار داشتن چند پهپاد مدرن آمریکایی و صهیونیستی امری عجیب و غیرممکن نبوده و با توجه به قدرت نمایی جنگال نیروهای مسلح ایران در فرود موفق پهپاد آر کیو 170 می توان ساخت موفق نمونه ایرانی پهپادهای مدرن دشمنان ایران را شوکی جدید به آنها دانست.